گیمیفیکیشن (Gamification) که شاید بتوان آن را “بازی سازی” ترجمه کرد با این هدف شکل گرفته که دنیای کسل کننده تجاری را با ترکیب کردن با بازی، جذاب تر کند.

در مورد ترجمه کلمه Gamification به نظرم توضیحات کاملی در ویکی پدیا فارسی داده شده است و نیازی نیست در این مقاله روی آن وقت صرف کنیم.

خیلی ها معتقدند کل زندگی و کار ما نوعی بازی است و چرا نباید آن را مانند یک بازی، جذاب و خوش آیند ساخت. برخی هم معتقدند کلا آینده تجارت و زندگی با کمک فناوری های مجازی سازی که هر روز در حال بهتر شدن هستند، تبدیل به یک بازی خواهد شد. یعنی ما صبح که از خواب بیدار می شویم وارد یک بازی می شویم و بر اساس این بازی، رفتارهایمان را تعریف و تنظیم خواهیم کرد. البته در این مورد جای بحث هم زیاد است که آیا واقعا بشر تمایلی به این موضوع دارد و آیا زندگی که سراسر آن بازیگونه باشد برای او جذاب خواهد بود و یا اینکه چالش های جدی و کسب و کار در یک فضای رسمی واقعی، هنوز هم جای خود را در زندگی او خواهد داشت.

واقعا نمی توان نظر قطعی در این مورد داد ولی می دانیم که این موضوعات در حال مطالعه و بررسی و آزمایش هستند و حتما گیمیفیکیشن در آینده زندگی و کار ما انسان ها نقش مهمی خواهد داشت.

اما در بازاریابی دیجیتال به نظر من گیمیفیکیشن در چند زمینه می تواند موثر باشد و به ما در رسیدن به اهداف بازاریابی کمک خواهد کرد.

قبل از آن به شما دوست عزیز توضیح بدهم که در همین وب سایت که هم اکنون در حال مطالعه این مطلب هستید به مدت چند سال امکان گیمیفیکیشن را تست کرده ام. در واقع هم اکنون شما هم در داخل یک بازی واقعی هستید ولی فعلا اطلاعات در پس زمینه در حال ذخیره سازی است و شما متوجه آن نمی شوید. مثلا شما با ورود به وب سایت من یک امتیاز دریافت کرده اید. با خواندن این مطلب یک امتیاز دیگر بدست آورده اید. با کامنت گذاشتن روی این مطلب یک امتیاز جدید خواهید گرفت. اگر کامنت شما توسط مدیر وب سایت تایید شود باز هم امتیاز خواهید گرفت و اگر تایید نشود امتیاز منفی خواهید گرفت.

یا مثلا اگر شما لینک وب سایت را که توسط این افزونه برای هر کاربر شخصی سازی شده برای دوستان خود بفرستید و آنها روی آن کلیک کنند و وارد وب سایت شوند، امتیاز خوبی خواهید گرفت و موارد مشابه که بسیار متنوع و قابل گسترش هم هست مثلا شما می توانید برای کسانی که خرید آنلاین از شما انجام می دهند امتیاز تعریف کنید و یا کسانی که در خبرنامه شما عضو می شوند امتیاز دریافت کنند و غیره.

همچنین با کسب امتیاز، برخی از بخش های وب سایت که برای شما مخفی است، ناگهان پدیدار خواهد شد. مطالب جدید، کتاب ها، بخش های مختلف و غیره. همچنین شما با افزایش امتیاز ها می توانید مدال (Badge) بگیرید. مدال های رنگارنگ که هر کدام دارای معنی خاصی است. می توانید از یک بازدید کننده معمولی تبدیل به یک بازدید کننده جون جونی شوید و مدال آن را دریافت کنید.

شما می توانید امتیازهای خود را به دوستان خود منتقل کنید تا آنها هم بتوانند به محتوای پنهان وب سایت دسترسی پیدا کنند. و خلاصه از این نمونه امکانات.

البته فعلا سیستم در حال جمع آوری اطلاعات است و همه این ها که گفتم در پس زمینه در حال اتفاق است و بهره برداری عمومی نشده است. حدود یک سال پیش این امکان برای عموم فعال بود ولی چون کلا موضوع گیمیفیکیشن خیلی جدید است، وجود این موضوع در وب سایت آنقدر باعث کنجکاوی افراد شده بود و سوال های متعدد از من پرسیده می شد که کم کم اصل وب سایت من برای مخاطب کم رنگ شده بود و همه می آمدند ببینند این پدیده چیست و وقت من بسیار صرف این موضوع می شد. به همین دلیل فعلا بخش ظاهری سیستم را حذف کرده ام. شما هم مراقب باشید تجربه من برای شما تکرار نشود.

راستی یک توضیح هم اضافه کنم. این ابزارها معمولا به شدت منابع سرور را استفاده کرده و حجم زیادی اطلاعات را ذخیره سازی خواهند کرد پس مراقب باشید تا وب سایت شما را کند نکنند و یا اینکه فضای وب شما را در یک چشم بر هم زدن پر نکنند.

وب سایت من با وردپرس مدیریت می شود و شما هم می توانید با نصب و تنظیم این افزونه، همه این امکانات جالب را به وب سایت خود اضافه کنید. اگر هم برنامه نویسی و ور رفتن با افزونه های وردپرس را بلد باشید می توانید کارهای عجیب و جالبی با این افزونه کنید:
https://wordpress.org/plugins/mycred

و اما چرا گیمیفیکیشن را باید در بازاریابی دیجیتال مد نظر قرار دهیم؟

اول اینکه این امکان هم مثل همه موضوعات دیگر باید حتما بر اساس یک طرح و برنامه و هدف مشخص استفاده شود در غیر این صورت به راحتی می تواند اصل موضوع و کسب و کار شما را تحت تاثیر قرار دهد. به دلیل جذاب بودن موضوع، باید طوری عمل کنید که این امکان در راستای اهداف اصلی کسب و کار شما باشد نه اینکه خودش تبدیل به یک رقیب برای وب سایت شما شود. مثل مشکلی که برای من پیش آمد و در بالا توضیح دادم.

مثال آن هم خیلی ساده است. اول اینکه فکر نکنید گیمیفیکیشن یک سیستم یا ابزار خیلی پیشرفته و جدید و عجیب است و یا اینکه خیلی موضوع جدیدی است و شما مدتها از آن بی خبر بوده اید. اتفاقا برخی ابزارهای قابل طبقه بندی تحت نام گیمیفیکیشن، بسیار هم قدیمی هستند. مثل برگزاری کوییز (Quiz) در وب سایت ها که موضوع عادی و قدیمی است ولی نوعی گیمیفیکیشن است.

حال فرض کنید شما یک وب سایت محصولات آرایشی و بهداشتی دارید و یک کوییز هم در وب سایت هست که سوال هایی در مورد حفظ سلامت پوست قرار داده اید و هر کسی امتیاز خاصی بگیرد جایزه ای دریافت خواهد کرد. اگر این موضوع خوب طراحی و مدیریت نشود بعد از مدتی شاهد تاثیر منفی آن روی آمار وب سایت خود خواهید بود چون همه وارد وب سایت شما خواهند شد و بدون اینکه مطلبی بخوانند مستقیم وارد صفحه امتحان خواهند شد، در آن شرکت خواهند کرد و از وب سایت شما خارج خواهند شد و این یک کابوس ترسناک برای صاحبان وب سایت است. دقیقا مثل اینکه این بخش از وب سایت شما تبدیل به یک بختک سیاه ترسناک شده و دوست دارید هرچه زودتر از شر آن خلاص شوید!

پس گیمیفیکیشن هم مانند همه تاکتیک ها باید با دقت و حساب شده اجرا شود تا تاثیرات منفی بر روی کسب و کار آنلاین شما نداشته باشد.

گیمیفیکیشن می تواند به راحتی باعث افزایش زمان حضور مخاطب در وب سایت شما شود و این پارامتر خوبی برای صاحبان وب سایت ها است. همچنین می تواند ورود مستقیم به وب سایت شما را افزایش دهد چون احتمالا مخاطبین، لینک وب سایت شما را برای دوستان خود خواهند فرستاد تا در این بازی ها شرکت کنند و همچنین خودشان هم امتیاز بیشتری دریافت کنند.

اگر در بالای قیف بازاریابی تمرکز کنید، گیمیفیکیشن می تواند ورود به قیف را افزایش دهد و به صورت ویروسی تعداد بازدید های وب سایت را بالا ببرد.
همچنین می تواند به حرکت مخاطب در قیف به سمت پایین کمک کند. با افزایش جذابیت وب سایت و اینکه این بازی می تواند بخشی از ذهن مخاطب را همیشه درگیر وب سایت شما کند و او بازدید های متعدد از وب سایت شما داشته باشد و در هر بازدید بر اساس پیشنهادهای حساب شده ای که دریافت خواهد کرد تا مرحله خرید از شما پیش برود.

همچنین برای افزایش وفاداری مخاطب هم می تواند بسیار موثر باشد چون او هم از شما خرید کرده و هم لذت یک تجربه جالب را حس کرده است و احتمال اینکه وب سایت شما را به دوستان خود معرفی کند و خریدهای بیشتری هم از شما انجام دهد افزایش خواهد یافت.

چنانچه شما صاحب یک فروشگاه آنلاین هستید، مقاله بسیار جالبی در این جا هست که ایده های دقیقی در مورد نحوه پیاده سازی و اندازه گیری تاثیر گیمیفیکیشن در تجارت آنلاین به شما می دهد.

کمک دیگری که گیمیفیکیشن به طرح تجاری بازاریابی دیجیتال شما خواهد کرد افزایش تعامل در شبکه های اجتماعی است. شما حتما از این ابزارک های فیسبوک زیاد دیده اید که مثلا عکس پروفایل شما را بر می دارد و سپس تصویر شما را به نزدیکترین هنرپیشه مشابه شما تبدیل می کند و مثلا می گوید شما شبیه رضا تاتلو یا جنیفرگومز هستید. بعد از شما می خواهد که این تصویر را در پروفایل خود به اشتراک بگذارید. شما هم برای پز دادن به دیگران با سخاوت کامل این کار را می کنید و ناگهان می بینید طی یک روز کل فیسبوک پر می شود از تصویر دوستان و آشنایان که تبدیل به هنرپیشه ها و خواننده های جذاب شده اند!

دقیقا همین موضوع را می توانید توسط یک ابزار گیمیفیکیشن انجام دهید. مثلا به افراد اجازه دهید مدال های خود را در فیسبوکشان برای جلب توجه دیگران به اشتراک بگذارند. کسانی که این مدال را در پروفایل دوست خود ببینند تحریک خواهند شد که وارد وب سایت شما شوند و ببینند که قضیه از چه قرار است و خلاصه لینک های متعددی از فیسبوک یا سایر شبکه های اجتماعی به وب سایت شما ایجاد خواهد شد و این سیگنال خوبی برای گوگل هم خواهد بود.

البته گیمیفیکیشن فقط شامل جنگولک بازی نیست و می تواند خیلی هم جدی اجرا شود. مثلا همان موضوع کوییز را در نظر بگیرید که در یک وب سایت کاریابی برای انتخاب بین افراد برای یک شغل خاص اجرا شود. بله ممکن است بگویید ایده یک کوییز جدی با گیمیفیکیشن فاصله دارد ولی شما اگر فرایند گیمیفیکیشن را از این زاویه نگاه کنید که یک گردش کار (Workflow) است که افراد وارد آن شده و بر اساس کارهایی که انجام می دهند مسیرشان در این فرایند تعریف شده و امتیاز کسب می کنند تا به یک مقصد خاصی برسند و در مقصد هم بر اساس امتیازهای کسب شده یک چیزی بدست خواهند آورد، آنگاه خواهید دید که این موضوع تا چه حدی قابل بسط و گسترش است و هیچ مرزی برای آن وجود ندارد. نه مرز جدی و نه مرز شوخی.

مثلا همین کوییز را تصور کنید که فقط شامل چند سوال چند گزینه ای کسل کننده نباشد. فرض کنید سوال اول: به شما بگوید وارد کافی شاپ روبروی شرکت شوید و با خود یک کارت ویزیت بیاورید. نه اینکه از روی میز یک کارت بردارید و بیاورید! بلکه با یک نفر نتورکینگ کنید و کارت او را بیاورید. اگر این فرایند ۱۰ دقیقه طول بکشد شما وارد مرحله بعد خواهید شد و اگر بیشتر طول بکشد شما از لیست استخدامی ها خارج خواهید شد. سوال دوم: به آدرس ایمیل موجود در کارت یک ایمیل بزنید و فرد را تشویق کنید از یک لینک خاص دیدن کند. اگر بازدید انجام شود وارد مرحله بعد خواهید شد. به این ترتیب یک کوییز برای استخدام اجرا کرده اید که دقیقا مانند یک بازی است و البته خیلی هم جدی است.

در گیمیفیکیشن باید حتما به قول خارجی ها Out of the box فکر کنید و خلاقیت داشته باشید. صرفا نصب یک افزونه و تلف کردن وقت مخاطبین بدون آنکه لذت کافی ببرند، کمک زیادی به شما نخواهد کرد.

در انتها به نظر من گیمیفیکیشن هم مانند سایر تاکتیک ها می تواند در بازاریابی دیجیتال و البته در بازاریابی سنتی هم به راحتی مورد استفاده قرار بگیرد (مثل بازی پوکیمان گو که شما در یک محیط فیزیکی مثل یک فروشگاه یا راهروهای یک اداره باید پوکیمان شکار کنید و امتیاز بگیرید) و چنانچه درست طراحی شود، می تواند در موفقیت طرح تجاری شما بسیار موثر باشد و اگر درست طراحی نشود می تواند اثرات مخرب زیادی داشته باشد. پیشنهاد می کنم با گام ها و تست های کوچک شروع کنید و به سمت این روش بروید و بر اساس بازخورد از رفتار مخاطبین خود، بسیار حساب شده و دقیق در کسب و کار خود پیاده سازی کنید.

در انتها این توضیح را اضافه می کنم که گیمیفیکیشن فقط برای جذب مشتری نیست و می تواند اهداف درون سازمانی هم داشته باشد. مثلا کسب و کارهایی هستند که از گیمیفیکیشن برای ارتقاء کیفیت فضای کار، تشویق پرسنل و ایجاد فضای دوستانه و صمیمی در محیط کار استفاده می کنند. همچنین برای مقاصد آموزشی، استخدامی که قبلا هم صحبت کردیم و موارد مشابه هم می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.

در این آدرس مقاله ای است که توضیحاتی در این مورد ارائه می کند.

چنانچه به دنبال مطلبی آکادمیک در مورد گیمیفیکیشن هستید که با مفاهیم پایه و اصول آن آشنا شوید، می توانید این کتاب رایگان را دانلود کرده ومطالعه کنید.

یک چارت ساده برای پیاده سازی گیمیفیکیشن در یک کسب و کار آموزشی هم در این جا موجود است.

موفق باشید.